Herbestemming als gebiedsopgave

De vraag die centraal staat bij ‘Herbestemmen als gebiedsopgave’ is het ontwikkelen van een regionale strategie, gericht op het verhogen van maatschappelijk en financieel rendement. De hypothese is dat het verkopen c.q. herbestemmen van (publiek) vastgoed een beter financieel en maatschappelijk rendement oplevert als dat gebeurt tegen de achtergrond van bestuurlijke ambities en een gebiedsgerichte visie op herontwikkeling. Karres en Brands heeft in samenwerking met Stadkwadraat en HAN een ontwerpend onderzoek uitgevoerd, in opdracht van Ministerie van Infrastructuur en Milieu. Het Ministerie van Binnenlandse Zaken, de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed, het Rijksvastgoedbedrijf, provincie Gelderland en stakeholders uit de Achterhoek waren betrokken bij het project. 

De studie richt zich specifiek op de Achterhoek, een regio die te maken krijgt met aanhoudende bevolkingskrimp. Voor het maatschappelijk vastgoed in de regio heeft dat grote gevolgen: erzijn simpelweg te veel gebouwen voor te weinig functies. Dit overtollige gedeelte van de voorraad zal op enig moment gesloopt moeten worden, omdat nieuwe functies zich niet aanbieden. Een klein gedeelte kan duurzaam worden herontwikkeld of worden ‘weggegeven’ voor experimenten.Om de meest kansrijke plekken aan te wijzen voor herbestemming is een GIS systeem gebouwd, dat zowel aanbod en vraag van maatschappelijk vastgoed in kaart kan brengen. Daarnaast worden verschillende kwaliteiten van de Achterhoek in beeld gebracht, zoals bereikbaarheid, landschap, cultuurhistorie en ‘naoberschap’. 

Met de dynamische GIS-kaarten is het mogelijk om oplossingen te bedenken op regionale schaal, die lokaal toepasbaar zijn. De kaarten bieden inzicht in verschillende thema’s en door kaarten te combineren kunnen patronen ontdekt worden. Hier uit volgen regionale scenario’s, die de basis vormen voor discussie en prioritering op lokaal en regionaal niveau, waarbij de verschillende belangenhebbenden betrokken zijn; provincie, gemeenten, eigenaren, zorginstellingen, schoolbesturen, bewoners, etc. Door kennis te delen en samen te werken kunnen regionale afwegingen worden gemaakt en wordt een bewustwordingsproces gestart. Daarnaast biedt de strategie helderheid aan private investeerders, omdat duidelijk wordt welke plaatsen toekomstwaarde hebben. De regionale strategie moet worden verbonden met lokaal maatwerk. Ter illustratie zijn, als vingeroefening, twee voorbeelden in Bredevoort en Gaanderen verder uitgewerkt.

De herbestemming van maatschappelijk vastgoed kan bovenal als een vliegwiel fungeren om andere transformatie-opgaven van de regio te verwezenlijken. Zo kan de herbestemming en sloop van gebouwen een impuls kan geven aan de circulaire economie en maakindustrie van de Achterhoek.