Zanders

Papierfabriek Zanders in Bergisch Gladbach was wereldleider in de productie van hoogwaardige papierproducten. Bijna 200 jaar geleden begonnen als familiebedrijf, groeide het uit tot de meest invloedrijke papierfabriek in de hele regio en was het een essentieel onderdeel van de ontwikkeling van de stad. Na het faillissement van de fabriek in 2021 blijft het 37 ha grote fabrieksterrein achter als een geïsoleerd en omheind gebied in de binnenstad: direct naast de winkelstraat en het centraal station.

De gemeente Bergisch Gladbach probeerde eerst de fabriek te redden door de grond op te kopen en te verhuren. Na de definitieve sluiting van de fabriek beseften ze al vroeg het potentieel van het gebied. Het bezitten van het land betekende een enorme kans voor de stad. Karres en Brands werd geselecteerd om het speciaal opgerichte gemeentelijke projectteam “Projektgruppe Zanders Areal” te ondersteunen met de taak om een ​​stedenbouwkundige visie en toekomststructuur voor het gebied te ontwikkelen.

Het historische belang van de fabriek, de ruimtelijke kwaliteiten van de locatie, de hedendaagse uitdagingen van duurzaamheid en de veranderende samenleving inspireerden Karres en Brands om de plannen voor het slopen van de niet-monumentale gebouwen en het starten van een nieuwe ontwikkeling ter plaatse in twijfel te trekken. Na het fabrieksterrein nader te hebben onderzocht en na vele workshops met de Projektgruppe, stelde Karres en Brands voor om zoveel mogelijk bestaande constructies te behouden.

De grootste uitdaging was om het volledig geïsoleerde fabrieksterrein te verbinden met de omliggende stad, met behoud van de identiteit van de fabriek, de landschappelijke kwaliteiten waarbij verkeersoverlast in de buurt werd vermeden. Kijkend naar de locatie ontwikkelde Karres en Brands een visie op de structuur en de identiteit van dit nieuwe deel van de stad. De resultaten kunnen worden samengevat in drie hoofdthema’s:

Open de verborgen stad

Open de site voor de burgers en creëer nieuwe verbindingen tussen het papieren eiland, de binnenstad en de omliggende wijken en creëer openbare ruimtes waar alle burgers elkaar kunnen ontmoeten. Maak ruimte vrij voor nieuwe groene corridors en luchtcirculatie. Open het terrein om de leidingstroom te herontdekken die het startpunt vormde voor de papierfabriek en een nieuw identiteitspunt zal zijn. Open de site als een nieuw deel van de stad dat hedendaagse uitdagingen omarmt en op een verkennende manier hiermee omgaat.

De stad is er al

De papierfabriek transformeerde het landschap en beïnvloedde jarenlang de groei van Bergisch Gladbach. Ondertussen ontwikkelde de fabriek zich in vele lagen en in een dichtheid die tegenwoordig alleen nog in oude stadscentra te vinden is. Door het contrast tussen monumentale panden en grootschalige productie- en opslaghallen ontstonden unieke ruimtes. Door onderdelen toe te voegen of zorgvuldig te verwijderen kunnen nieuwe gebouwtypologieën worden gecreëerd, waarmee het Zandersgebied de moderne oude binnenstad van Bergisch Gladbach kan worden. Een groot deel van het bouwmateriaal voor het nieuwe stadsdeel kan al ter plekke worden gevonden door delen van de gebouwen die niet in hun geheel behouden blijven, opnieuw te gebruiken.

De stad is circulair

De oude papierfabriek biedt niet alleen interessante ruimtelijke ervaringen, maar ook veel bouwmaterialen. In navolging van de CO2-crisis en de dringende noodzaak om onze manier van bouwen te veranderen van slopen en nieuw bouwen naar renovatie, restauratie en hergebruik, stelde Karres en Brands een volledig duurzame stadsontwikkeling voor, waarbij we de benadering van de circulaire economie volgden. Alle gebouwen zijn vooraf geanalyseerd op hun hergebruikpotentieel, wat onderdeel is geworden van de algemene toekomstige structuur van het gebied. Daarnaast zullen andere duurzaamheidsaspecten worden geïntegreerd om een ​​stad te creëren die als een ecosysteem op zichzelf werkt met positieve effecten op de omgeving.

Door gebruik te maken van de bestaande structuur van de papierfabriek, naast de hierboven genoemde hoofddoelen, kan het terrein van de voormalige fabriek worden onderverdeeld in drie typologieën: een open stedelijke campus, een compacte oude stad en een groen stadspark. Het gebied zal voorrang geven aan voetgangers- en fietsverkeer, maar houdt rekening met de lokale automentaliteit en een langzame transitie naar nieuwe mobiliteit. Een netwerk van openbare ruimtes en voetgangerspaden zal het gebied toegankelijk maken. Twee stedelijke assen zullen de ruimtelijke ruggengraat vormen en functioneren als ontmoetings- en logistieke ruimtes.

Daarnaast zal de blauwe as van de opengestelde stroomopwaartse ‘Strunde’ zorgen voor recreatieruimte, waterberging, een positief effect op het lokale klimaat en vooral een herontdekte identiteit voor de stad. Door de groene kwaliteiten van het gebied te behouden en te versterken wordt het Zandersgebied zowel een recreatief ontmoetingspunt als een plek voor stedelijke biodiversiteit. Rekening houdend met de lokale klimaatsituatie zullen enkele gebouwen voorzichtig worden verwijderd om ruimte te creëren voor luchtcirculatie en om het gebied te integreren in het natuursysteem van de stad. Tot slot, zal een mix van functies, van wonen tot commercieel, van recreatie tot productie en van cultuur tot onderwijs, voor iedereen een ruimte bieden om zijn droom op Zanders te verwezenlijken.