De Draai

In de weidse polder van het Noord-Hollandse landschap verrijst ‘De Draai’ - een nieuwbouwlocatie ten oosten van Heerhugowaard, waar circa 2700 woningen zullen worden gebouwd. Karres en Brands werkt sinds vijftien jaar aan De Draai, en stelde naast Masterplan ook alle verschillende deelplannen op. Het uitgangspunt bij de planvorming voor De Draai is het creëren van een woonlandschap met een ‘gegroeide rijkdom’.

Deze rijkdom bestaat uit vele facetten. Ten eerste is het ‘onzichtbare’ landschap bepalend, dat wordt gevormd door de beperkingen die voortvloeien uit een hoogspanningsleidingtracé, ondergrondse gasleidingen, eigendomssituaties en de hoge grondwaterstand. Ten tweede spelen de specifieke kenmerken uit het gebied een bepalende rol, zoals de agrarische verkavelingsstructuur, lintwegen, zichtlijnen, groenstructuren en bestaande bebouwing. Gezamenlijk vormen deze randvoorwaarden het kader voor een gelaagd raamwerk, waarbinnen de ‘gegroeide rijkdom’ van De Draai tot zijn recht kan komen. In het ontwerp wordt een grote diversiteit in landschappelijke ondergronden voorgesteld, door verschil in maaiveldhoogtes en de toepassing van waterrijke milieus. Binnen een open, robuust raamwerk ontstaan zo beschutte woonbuurten, die allen een eigen rijkdom bezitten.

De Draai wordt een gemengde wijk, van mensen met verschillende leefstijlen en achtergronden. Deze gedachte is ook terug te vinden in de stedenbouwkundige opzet van de wijk. Een woonbuurt weerspiegelt het totale programma en bestaat uit een mix van typen woningen, zoals villa’s, rijwoningen en appartementen in verschillende prijscategorieën. De nadruk ligt daarbij op grondgebonden tuintypologieën. Om deze tuindorp-typologie qua dichtheid en programma mogelijk te maken, worden er op markante plekken compacte woonbuurten gemaakt: de specials. Door lokale verschillen in landschap, ondergrond en oriëntatie ontstaan er verschillende woonmilieus. Voor de ‘organische’ verkaveling wordt gebruik gemaakt van software van de ETH in Zürich.

Karres en Brands heeft naast het Masterplan ook een Beeldkwaliteitsplan voor de Draai opgesteld, gebaseerd op tien simpele en werkbare regels. Deze regels gaan onder andere over erfgrenzen, materiaalgebruik, kleur en locatie-specifiek bouwen, en maken het mogelijk om de kwaliteit, sfeer en diversiteit te bereiken die in het Masterplan wordt nagestreefd.

De bouwvelden ‘Witte en Rode Klaverweide’ zijn de eerste woonbuurten die gebouwd zijn. Ze liggen aan de Oosterweg, een deels bestaande weg met lintbebouwing die een belangrijke rol speelt in De Draai. In totaal worden hier ruim 150 woningen gebouwd. Het plan is gebaseerd op het zoveel mogelijk mengen van verschillende typen woningen en architecten. Voor de woningbouw is er gewerkt met drie ontwikkelaars en architecten die onderling gemengd zijn, om zo de gewenste diversiteit te optimaliseren. Daarnaast zijn er meerdere vrije kavels in het plan, waar particulieren vrijstaande woningen hebben gebouwd. Hierdoor ontstaat een organische verkaveling. In combinatie met de licht knikkende verkeersstructuur en verspringende rooilijnen zorgt dit voor een afwisselend straatbeeld en dorpse sfeer. Daarnaast is er een woonzorgcluster van Esdégé-Reigersdaal gerealiseerd, dat qua schaal en typologie afwijkt van de woonbebouwing, maar qua kleur en materiaal juist overeenkomt. Door het heldere beeldkwaliteitsplan en regels over materiaalgebruik, kleur en locatie-specifiek bouwen is hier een woonwijk ontstaan met een ruime diversiteit binnen een herkenbare samenhang.

Pinksterbloem Erf, oftewel Bouwveld 1c, is een klein bouwveld aan de Van Veenweg, één van de historische dragers van De Draai. Hier ontstaan 18 woningen met rieten kappen in drie verschillende typologieën: een vrijstaand type woningen en twee varianten voor de twee-onder-een-kap. Door de straten licht te buigen, de woningen te laten verspringen verschillende kaprichtingen toe te passen ontstaat er binnen een samenhangende architectuur een speels en divers beeld. De openbare ruimte is vormgeven als een erf, met beukenhagen als erfscheiding.

Binnen De Draai speelt het Buurtcentrum Noord een belangrijke rol. Als één van de twee toekomstige buurtcentra vormt dit deelplan een spil in de eerste ontwikkeling van de woonwijk. Daarnaast zal het bijdragen aan het goed en zelfstandig functioneren van De Draai als geheel. In het buurtcentrum zullen naast woningen ook twee zorgclusters, een school, gezondheidscentrum en sporthal worden opgenomen. Het Buurtcentrum is goed verbonden met de woonwijk door middel van de recreatieve paden en de Oosterweg-Noord.

Het buurtcentrum is opgebouwd uit een centraal plein waar de belangrijkste voorzieningen zich bevinden. Het plein is gelegen aan de Oosterweg-Noord, een belangrijke historische drager in het plangebied die het noorden van de Draai verbindt met het zuiden. Het Buurtcentrum wordt verder gestructureerd door een lommerrijke ‘ringweg’. Om het dorpse karakter van het buurtcentrum te behouden, zijn de grote voorzieningen zoveel mogelijk afgestemd op de kleinschalige gebouwen, en hebben daardoor een kleinere architectonische korrel. De woningen bestaan uit verschillende typen en architectuurstijlen, binnen een gegeven palet aan kleuren en materialen. Op specifieke plekken reageren de woningen door middel van een kapverdraaiing of bijzondere elementen in de gevel. Aan de zuidkant van het buurtcentrum komt een markante brug, en wordt er een openbare plek aan het water gecreëerd.

Bouwveld 1K is één van de ‘specials’. Het compacte bouwveld is aan drie kanten omringd door water en met de oostkant gelegen aan het eveneens door Karres en Brands ontworpen Oosterpark. Door middel van intensieve workshops met gemeente, ontwikkelaar en architect is een hoogwaardig compact woonmilieu ontstaan met grondgebonden woningen, bovenwoningen en een kleinschalig appartementencomplex.

Ontwikkelaar Diemeer Vastgoed heeft een woningtype ontwikkeld met zowel op de begane grond als op de verdieping royale woningen, met respectievelijk een tuin en een groot dakterras. Vanwege de hoge dichtheid is er voor gekozen om het parkeren in de woning op te lossen. De woningen oriënteren zich zo veel mogelijk op de kwaliteiten rondom het bouwveld; het water en het park. De materialisatie en vormgeving van de woningen is ‘aus einem Guss’, met veel aandacht voor metselwerkverbanden en gevelopeningen die op de omgeving reageren. Op vijf punten zijn plekken in de rand opengelaten, zodat zichtlijnen naar de omgeving ontstaan. Deze zichtrelaties zijn wederzijds: het appartementengebouw fungeert als oriëntatiepunt in de wijk, en is vanuit het park zichtbaar over de lange lijnen van het water en de recreatieve paden. De openbare ruimte is vormgegeven als een erf met eenduidige materialisatie, verspreid staande solitaire bomen en een centrale ontmoetingsplek in het hart.

Het Oosterpark ligt in het hart van De Draai. Het park wordt in totaal ruim 25 hectare groot en vormt het verbindende element dat vrijwel alle woonbuurten aan elkaar koppelt. Het Oosterpark zal een modern landschapspark worden waar recreatie, natuurontwikkeling en natuureducatie hand in hand gaan. Een park dat de maat van de polder en schoonheid van (weide-)natuur voelbaar maakt. Joggers, wandelaars, voetballers, zonaanbidders – iedereen kan zijn plek vinden binnen het Oosterpark.

Het team van Karres en Brands heeft een schetsontwerp voor het hele park gemaakt dat de bouwstenen beschrijft. Het park wordt momenteel in fasen aangelegd; het eerste deel, nabij bouwveld Witte Klaverweide, is inmiddels opgeleverd. In 2015 wordt voor het tweede deel een Definitief Ontwerp gemaakt en uitgevoerd.