Landschappen van Verlangen

Landschappelijke inpassing van zonne-energie draait vaak om het verstoppen van de panelen. In een landschap van verlangen zijn de panelen de oplossing die nog veel meer mogelijk maken. Zon als middel voor landschapsontwikkeling, die de energietransitie met water, biodiversiteit, cultuurhistorie, landbouw, bodemdaling en recreatieve opgaves verbindt, en tegelijkertijd nieuwe vormen van landschapsbeleving mogelijk maakt.   

Vier teams werken aan de studievraag van Aorta en PARK om van zonnevelden een landschap van verlangen te maken. Karres en Brands boog zich over het oeverwallandschap ten noorden van IJsselstein. Hier vraagt de Regionale Energie Strategie (RES 1.0) een opwekking van 20-25 gigawatt uur. Een hele opgave die een grote landschappelijke impact zal hebben.   

Dit buitengebied van IJsselstein heeft vele unieke kwaliteiten. Het open, waterige karakter van de komgronden. Het afwisselende karakter van het oeverwallint, kleinschalig, met lange vista’s tussen de erfbeplanting het landschap in. Langs de rivier slingert het recreatieve netwerk.  Elk van deze landschapstypen stelt andere eisen aan de inpassing van zon. Maar die diversiteit biedt ook potentie voor de opwekking, want met verschillende opstellingen kan er ook op verschillende tijden en buiten de piek energie geleverd worden. Juist op het moment dat het nodig is.  

Per type landschap zijn randvoorwaarden voor de toepassing van zonnepanelen bepaald, passend bij het landgebruik. Belangrijk is dat elke toepassing voordelen heeft voor de eigenaar én het landschap én een maatschappelijke opgave zoals de landbouwtransitie of recreatieve druk. Hierdoor wordt de energietransitie een middel voor private en publieke partijen om hun eigen ambities te behalen. Bijvoorbeeld bij de toepassing van zon op een akker: De panelen worden verticaal geplaatst zodat ze goed combineren met strokenlandbouw en ecologische oevers. Licht en water kunnen de bodem makkelijk bereiken en er wordt energie geleverd buiten de piektijden. Bij laagstamboomgaarden liggen de panelen juist boven de fruitbomen, zodat ze ook de oogst beschermen voor extreme neerslag, hagel of hitte.

Grote spelers in het gebied zoals Staatsbosheer en het Waterschap hebben ook doelen die gekoppeld kunnen worden aan de energietransitie. Zo wordt een dijkverlegging direct gekoppeld aan energie, natuurwaarden en recreatie. Een zonneveld wordt dus een landschap van verlangen als het een middel is om ook andere individuele en collectieve doelen te behalen. Elke kleine of grote ontwikkeling van zonne-energie is zo een ‘spark’ voor grotere landschapsontwikkeling, die stap voor stap bouwt aan een landschappelijk casco waarin zowel de energieproductie, als de toekomstbestendigheid en doorwaadbaarheid van het landschap toeneemt. Techniek, landgebruik en recreatie komen samen in een toekomstbestendig landschap.